Zet eens echt iets speciaals op tafel met Kerst: zelf gerookte zalm! Het klinkt moeilijk en alleen maar voorbestemd aan mannen met baarden en een flinke rookkast. Het tegendeel is echter waar. Zalm roken is eenvoudig met de spullen. Moeilijk is het niet, het kost alleen wat tijd. Gelukkig hoeft u niet constant erbij te zijn en doet de rook zelf zijn werk.
Speciaal voor de feestdagen hebben we een mooie set samengesteld, helemaal compleet om zelf aan de slag te gaan met het koudroken van zalm. De set bestaat uit een koudrookgenerator, emmertje beukenrookmot, nitrietzout, een scherp zalmmes en een prachtige serveerplank van mangohout. Van voorbereiding tot serveren, aan alles is dus gedacht (alleen nog zelf de zalm toevoegen). Zeker weten dat u een onvergetelijke indruk maakt op uw gasten!
U vraagt u zelf vast af, leuk, dan heb ik alle spullen, maar waarin rook ik die zalmzijde dan? Nou, in een kartonnen doos. Een speciale rookkast of kamadobarbecue is helemaal niet nodig voor de eerste koudrook experimenten. Natuurlijk maakt een ruime kast met ruime toegang het werk wel makkelijker. Een ruime doos voldoet prima.
Roken wordt al eeuwen gedaan, met name om de houdbaarheid van producten te verlengen. Veel bacteriën houden niet van gerookt vlees, vis of kaas. Om de bewaarbaarheid nog meer te verlengen wordt zout gebruikt. De producten worden voor het roken gepekeld. Roken kan op twee manieren: warm en koud roken. Bij warm roken ligt de temperatuur tussen 65°C en 90°C. Koud roken gebeurt tussen 15°C en 25°C. De zalm gaan we dus koud roken. De buitentemperaturen in deze tijd van het jaar helpen hierbij, het is koud en de temperatuur zal daarmee niet snel boven 25°C komen.
Stap 1: Zalm kopen
Het enige wat nog ontbreekt in de zalm-rook-set is de zalm zelf. Deze kunnen we helaas niet mee sturen. Het mooiste is een zalmzijde, uiteraard met vel. Zalmzijdes zijn verkrijgbaar bij de bekende horeca/zelfbedieningsgroothandels of visspeciaalzaak. Een zalmmoot of filet kan ook, maar dit is uiteindelijk lastiger aan te snijden. Het voordeel is wel dat deze in iedere supermarkt te krijgen is. Koop wel altijd naturel zalm, dus zonder marinade of kruiden.
Stap 2: Pekelen
Vrijwel alles wat gerookt wordt, wordt eerst gepekeld. Voor de houdbaarheid, maar ook zeker voor de smaak. De zalm heb ik gepekeld op de "harde pekelmethode". Dit wil zeggen dat de zalm in een natte pekel wordt gelegd gedurende enkele uren. De pekel bestaat uit 3 hoofdingrediënten:
- 275 gr nitrietzout
- 100 gr bruine bastardsuiker
- 1 ltr koud water
Voeg deze ingrediënten bijeen en roer tot al het zout is opgelost. Aan de pekel kunt u kruiden toevoegen om extra smaak in het visvlees te laten trekken. Ik heb gekozen voor gedroogde dille en een paar gekneusde jeneverbessen. Het schijnt dat een scheut rum ook lekker is. Als het zout opgelost is, wordt het tijd om de zalm hierin te leggen. Gebruik hiervoor een ruime (oven)schaal en leg de zalm met de huid naar boven erin. Schenk vervolgens de pekel erover, zodat de zalm helemaal onder de pekel ligt. Zet de schaal ongeveer een uur in de koelkast. Bij een hele dikke filet mag het wat langer.
Na het pekelen is het tijd om de zalm te ontzouten door de filet onder de kraan te spoelen. Een minuutje of twee is hiervoor genoeg. Dep de vis daarna droog met keukenpapier en leg het daarna op een bord in de koelkast om te drogen. Meestal doe ik dit gedurende de nacht (begin van de avond in de pekel en dan een nacht drogen/rusten). Het zout en andere smaken krijgen nu de kans om zich goed te verspreiden over het vlees.
Stap 3: Prepareren van de rookkast
Het is bijna zover, de zalm kan bijna gerookt worden. In de tijd dat de vis ligt te rusten, is er de tijd om de rookkast klaar te maken. Het is natuurlijk niet meer dan een kartonnen doos, maar deze moet nog wel even rookklaar gemaakt worden. De doos dient als afsluiting, zodat de rook rondom de vis blijft hangen en niet direct weg vliegt. Aan de onderkant moeten een paar gaatjes komen om verse lucht aan te voeren en aan de bovenzijde moet de rook weg kunnen.
Maak met een schaar of mes een uitsparing aan de linker en rechter zijde van de doos, onderaan dus. Aan de bovenzijde mag een gat in het midden van de doos. Zie hiervoor de foto's om het duidelijk te maken. De zalm moet uiteindelijk vrij hangen/liggen. Hiervoor heb ik een los barbecue rooster gebruikt, geplaatst op een aantal bakstenen. Hierdoor kan de rookgenerator onder het rooster geplaatst worden. Het is ook mogelijk om twee stokken/pinnen door de doos te steken en hierop het rooster te leggen. Een stukje gaas is hiervoor voldoende.
Voor de veiligheid heb ik de volledige onderkant van de doos eruit gesneden. De rookgenerator heeft uiteindelijk toch open vuur en smeulende delen, dit wil ik niet op karton plaatsen. De rookgenerator plaats ik op de stoep, de doos gaat daar overheen.
Stap 4: Koudroken
Eindelijk gaan we roken. De zalm is ondertussen voldoende gedroogd, de rookkast is klaar, alleen de generator moet nog gevuld worden. Gebruik hiervoor het rookmot dat bijgeleverd is. Het mot is zeer fijn en kan daardoor blijven gloeien in de generator. De rookgenerator is een apparaatje dat gemaakt is van fijn gaas. Het is een spiraal die zorgt dat het mot erg lang blijft smeulen en zo een constante rook produceert. Doordat er maar een heel klein beetje mot blijft smeulen, ontstaat er koude rook. Om goed te blijven branden is fijne mot nodig. Blokjes hout of grovere snippers zorgen ervoor dat de generator dooft.
Het geleverde mot is van beukenhout. Beukenhout zorgt voor een vrij neutrale smaak en past hierdoor bij zowel vlees als vis. Naast beukenhout zijn legio houtsoorten verkrijgbaar als rookmot, met ieder zijn eigen smaak. Het mixen van verschillende houtsoorten kan tot lekkere resultaten leiden. Ook is het mogelijk om kruiden toe te voegen aan het mot, om zo een tintje toe te voegen. Experimenteer hier gerust mee, maar wel met mate. Het wordt snel overheersend. Met enkel beukenhout gaat het altijd goed, dit is dus de meest veilige keuze. Vul de generator met het mot (niet aandrukken) en plaats aan het begin een waxinelichtje. Het kaarsje zal ervoor zorgen dat het mot begint te smeulen.
Zodra de rook begint te komen, kan de doos erover heen. Plaats vervolgens de zalm en rook deze een paar uur. Een gevulde generator zorgt ongeveer voor 6-8 uur aan rook. Controleer met enige regelmaat of er nog rook ontstaat, het kan namelijk gebeuren dat hij gedoofd is. Een zalm rookt u ongeveer 6-10 uur voor een stevige rooksmaak. Een gevulde en volledig opgebrande generator is dus voldoende. Na het roken moet u nog even geduld hebben, de zalm moet namelijk nog een dag in de koelkast om het scherpe van de rooksmaak af te halen. Pak hiervoor de zalm in in vershoudfolie./p>
Stap 5: Trancheren en serveren
Het moment van serveren is aangebroken. Na een aantal dagen hard werken is het tijd om te proeven. Gerookte zalm is het lekkerste als deze dun gesneden is. Gelukkig zit er een scherp zalmmes in de set en kunt u de zalm moeiteloos trancheren. Het lemmet van het zalmmes is extra lang, waardoor u met één haal een plakje zalm kunt snijden. Leg de zalm met de huid op de plank en snijd dunne plakjes schuin af. De eerste paar sneden zijn kleine stukjes, maar door het schuin snijden worden deze steeds groter. Uiteraard is het ook mogelijk om gewoon recht naar beneden te snijden, tot op de huid. Snijd daarna één vlak over de huid heen en alle plakjes worden los gesneden.
U zult zien, een sausje of andere toevoeging is absoluut niet nodig. De smaak van de zelfgerookte zalm is diep, hartig en bevat veel umami. Kortom, heerlijk. Menig gast zal verstelt staan als u verteld dat het zalmpje zelf gerookt is en dat in een kartonnen doos.
Heeft u de smaak te pakken met het koudroken? Met de rookgenerator zijn nog veel meer andere dingen te maken. Zo heb ik laatst spek gerookt, gewoon naturel speklappen. Ook rookworst of ham is mogelijk. Tal van recepten zijn online te vinden.